پنج بیماری مهم ارتفاع

بیماری های ارتفاع بخاطر صعود به ارتفاعات و قرار گرفتن بر جایی که فشار هوا و شرایط دمایی و همینطور خوراکی هایی که استفاده می کنیم، با آنچه در محل زندگی مان هست، کاملا متفاوت است، باعث بروز بیماری هایی می گردد. پنج بیماری مهم ارتفاع را به صورت کامل توضیح خواهم داد.

بنابراین علاوه بر تسلط به امور فنی و مهارت های تکنیکی، شناخت و درمان بیماری های ناشی از صعود نیز بسیار مهم است.

در اینجا به توضیح و تشریح بعضی از این حالات از زبان دکتر مسعود حمیدی می پردازم. پس با سایت فروشگاه کوهنوردی کوه بیست همراه باشید.

ادم ریوی (Pulmonary Edema ) یکی از شایع ترین بیماری های ارتفاع

به دنبال افزایش ارتفاع و شرایط کاهش فشار جو و به تبع آن فشار اکسیژن هوا معمولا مشکلات تنفسی در کوهستان به صورت افزایش دفعات تنفسی، نامنظمی آهنگ و عمق تنفس، تنفس دوره ای و در نهایت درجه های مختلف تنگی نفس و بیماری های متعاقب آنها بروز می کند.

بیماری های ارتفاع از خفیف شروع و گاهی خطر مرگ را به همراه می آورد. اختلالات ساده و خفیف تنفسی را می توان با کسب آمادگی جسمانی مناسب قبل از صعود، تنظیم آهنگ حرکت حین کوهنوردی، تمرین و عادت به شیوه صحیح تنفس یعنی ابتدا مرحله دم عمیق و طولانی، سپس مرحله نگه داشتن هوای دمی در ریه ها برای دو تا سه ثانیه و در انتها بازدم سریع را انجام داد. همچنین استراحت های به موقع از جهت زمانی و مکانی برای حل این نوع اختلال کفایت می کند.

اما اگر علائم به صورت تنگی نفس با افزایش شدید دفعات دم و بازدم، سیانوز(کبودی) در لب ها و انتهای انگشتان و ناخن ها و افت قابل توجه توان فرد، نشانه رو به وخامت نهادن حال کوهنورد است و باید جدی گرفته شود.

اقدامات برای فرد با علائم ادم ریوی

بهترین اقدام در این لحظات دادن استراحت مطلق به فرد یادشده، گرم نگه داشتن مصدوم، و خوراندن مایعات گرم به وی و کم کردن ارتفاع تا حد ممکن است. در این حال می توان از بعضی داروها مانند سالبوتامول و تئوفیلین استفاده کرد و هر 6 تا 8 ساعت به مصدوم داد.

اگر علائم ذکر شده همراه با تب، سرفه، خلط فراوان،سردرد شدید، افت فشار خون، سرگیجه و بی حالی شدید باشند نشان دهنده وجود عامل های عفونی بر شرایط ذکر شده است، که در این صورت نیاز به معاینه و تجویز داروهای مناسب و کامل تری توسط پزشک وجود دارد.

بهترین اقدام در این شرایط انتقال بیمار به ارتفاعی پایین تر و ترجیحا به مرکزی مجهز و دارای پزشک است.

به یاد داشته باشید بیماری های مهمی چون ذات الریه (پنومونی)، برونشیت، برونشیولیت، فارنژیت یا سینوزیت به راحتی در کوه با همین علائم بروز کرده و قابل اشتباه هستند.

تنگی نفس شدید با سیانوز، خس خس سینه، کشیده شدن پوست به فضای بین دنده ها هنگام دم، خلط خونی، خروج کف صورتی رنگ از دهان یا بینی و کاهش هوشیاری از علائم مهم ادم ریوی هستند، که نیاز به اقدامات ویژه ای دارد.

اساس درمان کنترل راه های تنفسی بیمار و باز نگه داشتن آن هاست و کم کردن ارتفاع، استراحت مطلق، تجویز دارو و اکسیژن است. اگر فشار خون بیمار خیلی پایین نباشد می توان با تزریق آمپول فوروزماید به میزان 10 تا 40 میلی گرم وضعیت ادم ریوی را کمی بهبود بخشید.

تجویز کورتون در درمان ادم ریوی بهتر است با تشخیص و نظر پزشکان صورت گیرد.

ادم مغزی ( Cerebral Edema ) خطرناک ترین بیماری ارتفاع

با افزایش ارتفاع میزان شیوع این بیماری نیز به تدریج افزایش یافته و با توجه به ماهیت بالقوه خطرناک و کشنده آن، تشخیص زود هنگام و سریع آن از اهمیتی حیاتی برخوردار است. علائمی چون سردرد، سرگیجه، تهوع و استفراغ، دوبینی، کاهش سطح هوشیاری، هذیان، تشنج، توهم، خواب آلودگی شدید، اغماء از نشانه های این بیناری هستند.

سهل انگاری در تصمیم گیری و تشخیص گاه صدمات جبران ناپذیری را به مصدوم وارد خواهد ساخت. حتی با درمان به موقع میزان مرگ و میر ناشی از آن 10درصد است و عدم درمان به موقع تا 50 درصد خطر مرگ را افزایش می دهد.

در صورت بروز این عارضه به بیمار استراحت مطلق داده و او را تحت نظر بگیرید، در صورت امکان فشار خون را کنترل کرده و اگر از 150 میلی متر جیوه بیشتر بود، سه تا چهار قطره از یک کپسول نیفدیپین را روی زبان او بچکانید. بعد از ده دقیقه، دوباره فشار خون را اندازه گیری کنید و اگر باز بالا بود این کار را تکرار می کنیم تا به محدوده 120 تا 130 میلی متر جیوه رسیده و یا وضعیت عمومی مصدوم بهبود پیدا کند.

تجویز اکسیژن بسیار کمک کننده و حیاتی است و داروهای مسکن در این مرحله فاقد ارزش درمانی هستند. در صورتی که علائم شدت پیدا کردند از 8 میلی گرم آمپول دگزامتازون وریدی یا عضلانی استفاده کنید.

در حین اجرای این اقدامات سعی کنید مصدوم را به ارتفاع پایین تر ببرید و به مراکز درمانی برسانید. توجه داشته باشید، تهوع، استفراق، یا سردرد بیمار به دلیل افزایش فشار داخل جمجمه ای بوده و شما به هیچ وجه نباید در تجویز داروهای مسکن یا ضد تهوع و استفراق زیاده روی یا پافشاری کنید، زیرا تغییری در علائم وی نخواهد داشت.

یکی از بیماری های کم خطر ارتفاع سردرد می باشد

سردرد از شایع ترین بیماری های کوهنوردان هنگام صعود به ارتفاعات است، و عوامل زیادی موجب بروز سردرد در ارتفاع می شود؛ مانند بی نظمی در تغذیه و کیفیت پایین آن، استرس، خستگی شدید، کاهش فشار خون، درجات خفیف ادم مغزی، تحریک سینوزیت های مزمن، گرما زدگی، بهم خوردن نظم طبیعی خواب، سرما یا وزش باد هستند.

با کمی دقت و دانستن برخی اطلاعات تا حد زیادی می توان علت احتمالی سردرد را یافته و در جهت تسکین و درمان آن اقداماتی انجام داد.

سردرد سینوسی

افراد مبتلا به سینوزیت های مزمن در کوهستان بیشتر در معرض باد و سرما قرار گرفته و بیماری نهفته آن ها دوباره فعال می گردد. سردرد های این افراد معمولا به صورت دردی گنگ همراه با احساس پری در نواحی پیشانی، ابروها، دور چشم ها و گونه است. به وضوح با سرما شدت سردرد افزایش می یابد. تکان دادن سر به پایین و بالا یا طرفین معمولا موجب تشدید سردرد می گردد.

علائم دیگری مانند ترشح از بینی، زیاد شدن خلط، تب، گلودرد و دردهای پراکنده در نواحی گردن، کمر و پاها به ویژه به صورت کوفتگی ممکن است همراه سینوزیت جلب توجه کند.

برای درمان آن باید سر و صورت را از معرض مستقیم باد و سرما دور نگه داشت. استفاده به موقع از کلاه پشمی یا پلار و نیز پیشانی بند در پیشگیری از بیماری مؤثر هستند. درمان به صورت ترکیبی از آنتی بیوتیک به علاوه مسکن هاست.

سردرد میگرنی

سردرد های میگرنی و نیز دردهای عصبی به صورت دردی شدید بروز می کنند، که با سر و صدا، نور شدید و استرس شدت می یابند. سردردهای میگرنی کیفیت خاصی داشته و به صورت سردرد های نبض دار که بیشتر در یک سمت بوده و یا بعدا دو طرفه شده و ممکن است به نواحی پشت سر نیز سرایت کند خود را نشان می دهد.

سردرد های ناشی از عفونت های دندانی و لثه نیز ممکن است با سردردهای سینوسی اشتباه شوند، اما درمان در هر دو تقریبا یکسان است.

استفاده از عینک کوهنوردی در نور خورشید، برف و مه ضروری است و در صورت عدم استفاده ممکن سردرد گریبان شما را بگیرد.

وارد آمدن هر گونه ضربه به سر ممکن است موجب سردرد شود و در تفکیک علت سردرد باید همواره مدنظر باشد. اگر اینگونه سردرد ها با تهوع و گیجی باشند، بسیار مهم بوده و باید سریعا به مصدوم را نزد پزشک رسانید.

البته سردرد ناشی از ادم مغزی با سردرد شدید میگرنی در بعضی علائم مشابهند، در این صورت بنا را بر بیمار خطرناکتر بگذارید.

اگر علت خاصی برای سردرد نیافتید و تشخیص سردردهای معمولی می دهید، باید از داروهای مسکن استفاده کنید و توصیه می شود با شکم خالی نباشید.

آیا دردهای شکمی از بیماری های ارتفاع به حساب می آیند؟

درد نواحی مختلف شکم از جمله شکایات شایع در کوهنوردی و به ویژه در صعودهای چند روزه به ارتفاعات است. بیشتر این دردها به دلیل کم توجهی به کمیت و کیفیت تغذیه، عصبی، فعالیت شدید بدنی، تند غذا خوردن و سرما یا گرمازدگی پدید می آیند، و کمتر بیماری مهم و خطرناکی عامل آن هاست.

نکته مهم و کلیدی در برخورد با این بیماران آن است که همواره به یاد بیماری حاد و خطرناک داخلی و عفونی نیز باشیم.

آپاندیسیت، هیپوکسی، عفونت های مجاری ادراری، یبوست و سوءهاضمه از موارد بروز درد شکمی است.

سهل انگاری در تشخیص آپاندیسیت در کوه به راحتی جان کوهنورد را تهدید کند؛ علائم آن به صورت دردهای تدریجی ابتدا دور ناف بوده و بعد از چند ساعتی بیشتر در سمت راست و پایین شکم متمرکز می گردد. از علائم دیگر تهوع، بی حالی و کسالت و گاهی تب اشاره کرد.

دردهای ناگهانی به علل دیگری مانند انقباض و گرفتگی عضلات شکمی و روده ای و یا مشکلات کلیوی پدید می آیند. دردهای پایین و وسط شکم معمولا بخاطر گرفتگی عضلانی و عفونت های مجاری ادراری است. عمده ترین علائم آن سوزش هنگام دفع ادرار، تب و درد در ناحیه پهلوست.

در کوهنوردی های چند روزه به دلیل عدم دسترسی به مکان مناسب، افراد به اجابت مزاج توجه نمی کنند و این باعث بوجود آمدن یبوست یا فکالیت ( توده ای سفت از مواد غذایی موجود در روده بزرگ ) می گردد، که علاوه بر ایجاد درد در شکم می تواند علائم سوءهاضمه، استفراغ، بی اشتهایی و کسالت عمومی را پدید آورده و کوهنورد را با مشکلات جدی روبرو سازد. برای این منظور می توان از قرص های گیاهی سی لاکس استفاده کرد.

اختلالات عصبی-خلقی

همزمان با صعود به ارتفاعات و بارز شدن اولین علائم کوه گرفتگی، با توجه به شرایط هیپوکسی موجود و مسائل دیگری که صعود را تحت الشعاع قرار خواهند داد، گاه به طرز چشمگیری از ثبات روحی و عصبی انسان کاسته می شود. البته این مسأله ممکن است در کوهپیمایی های طولانی و سخت در ارتفاعات پایین نیز حادث شود.

تحت چنین شرایطی آستانه تحریک پذیری افراد و در نتیجه توان تحمل سختی ها و شداید به میزان زیادی کاهش یافته و کوهنورد ناخودآگاه موقعیتی شکننده تر از مواقع عادی خواهد یافت. بروز این عدم ثبات روانی به ویژه نزد کسانی که کوهگرفتگی دارند، به مراتب شایع تر و شدید تر خواهد بود.

جالب آن است که کوهنوردانی که از استازولامید استفاده می کنند بیشتر در معرض اختلالاتی چون افسردگی، کاهش اشتها و خواب آلودگی قرار می گیرند، و این علائم از عوارض این داروست.

به هر حال بعد از بروز چنین وضعیتی این افراد معمولا تحمل شنیدن حتی ساده ترین امر و نهی را نداشته، انتقاد پذیری و قوه تعقل و منطق در ایشان به نحوی بارز افت کرده و حتی گاهی مشکلاتی را برای کل گروه ایجاد می کنند.

مهم ترین شیوه برخورد با آن ها رفتار توأم با صبر و ملایمت است، این افراد را تشویق امور مثبت کنید و این کار را با لحن بسیار آرام انجام دهید.

بیماری‌های پوستی

با توجه به شرایط زیستی متفاوت در مناطق با ارتفاع بالا، برخی بیماری های پوستی که یک بیماری ارتفاع بسیار متداول هم محسوب می‌شود، می توانند در این مناطق بیشتر به وجود آیند. یکی از بیماری های پوستی شایع در ارتفاع بالا، آکنه مرتبط با ارتفاع است.

آکنه مرتبط با ارتفاع، در اثر تغییرات شرایط جوی، تنظیم هورمونی و کاهش اکسیژن در هوا و در نتیجه در بدن ایجاد می شود. در این بیماری، گرده های چربی که در پوست تولید می شود، باعث ایجاد التهاب و ترشح چربی در بافت پوستی می شود. در نتیجه، ضایعات پوستی شامل جوش ها و پوسته شدن پوست در مناطق مختلف پوست ایجاد می شود.

علاوه بر آکنه، شرایط ارتفاعی همچنین می تواند باعث ایجاد مشکلات پوستی دیگری شود، مانند خشکی پوست، التهاب پوست، خارش پوست و ایجاد ترک های پوستی. برای جلوگیری از این مشکلات، پیشنهاد می شود که در مناطق با ارتفاع بالا، از کرم های مرطوب کننده پوست و ضد التهاب استفاده شود و از خوردن مواد غذایی چرب و سنگین و همچنین مصرف الکل و دخانیات خودداری شود. همچنین بهتر است از محافظت کننده های مناسب نظیر عینک آفتابی و کرم ضد آفتاب استفاده کنید تا پوست خود را در مقابل اشعه  UV  محافظت کنید.

جلوگیری از بیماری‌های پوستی در ارتفاع

کوهنوردی یک فعالیت پرهیجان و سرگرم کننده است، اما با توجه به شرایط زیستی متفاوت در مناطق با ارتفاع بالا، بیماری های پوستی می توانند در این مناطق بیشتر به وجود آیند. برای پیشگیری از بیماری های پوستی در ارتفاع، می توانید راهکار های زیر را انجام دهید:

استفاده از کرم ضدآفتاب: استفاده از کرم ضدآفتاب با SPF مناسب می تواند پوست شما را در برابر اشعه UV محافظت کند و از ایجاد آسیب در پوست جلوگیری کند.

استفاده از لباس مناسب: انتخاب لباس های مناسب، مانند لباس هایی که از جنس بافتی نرم و مرطوب کننده هستند، می تواند به جلوگیری از ایجاد خشکی و ترک در پوست کمک کند.

آبیاری پوست: آبیاری منظم پوست با استفاده از آب مرطوب کننده و نرم کننده، می تواند به جلوگیری از خشکی و التهاب پوست کمک کند.

استفاده از کرم مرطوب کننده: استفاده از کرم های مرطوب کننده، مانند کرم های حاوی روغن، می تواند به جلوگیری از خشکی پوست کمک کند.

نگهداری از بهداشت شخصی: حفظ بهداشت شخصی، مانند شستن دست ها و شستن صورت، می تواند به جلوگیری از ایجاد التهاب و عفونت پوست کمک کند. با تمرین گیره سنگنوردی ماهیچه و عضلات خود را تقویت و آمادگی جسمانی خود را بالا ببرید!

بیماری‌های چشمی در ارتفاع

ارتفاع و شرایط آن می‌توانند بر بینایی تاثیر بگذارند و در برخی موارد، بیماری های چشمی را تحریک کنند. بعضی از بیماری های چشمی شایع در ارتفاع عبارتند از:

ابتلا به میوپی: یکی از شایع‌ترین بیماری‌های چشمی در ارتفاع است. در این بیماری، فشار بالایی که در بینی بر سر شبکیه دیده می شود، باعث ایجاد درد چشم و افزایش فشار داخلی چشم می شود.

آسیب به شبکیه: شرایط زیستی سخت در ارتفاع، می‌توانند باعث تغییر در عرض گیجی شبکیه و افزایش فشار داخلی چشم شوند.

خشکی چشم: ارتفاع، سرمای شدید و باد قوی می تواند باعث خشکی چشم و ایجاد التهاب در آن شود.

التهاب صورتی: این بیماری اغلب در ارتفاع ناشی از عفونت با ویروس یا باکتری می باشد و می تواند باعث ایجاد التهاب در چشم و ایجاد درد، خارش و ابروز اشک شود.

جلوگیری از بیماری چشم در ارتفاع

برای جلوگیری از این بیماری ها، باید از عینک محافظ استفاده کرد و لباس و کلاهی مناسب برای محافظت از چشمانتان انتخاب کنید. همچنین، به دلیل اینکه در ارتفاع فشار بارور بالایی در محیط هوا وجود دارد، باید حداقل هر سه ساعت یکبار چشم های خود را آب کرده و استراحت کنید. در صورت بروز علائم بیماری های چشمی در ارتفاع، باید به یک پزشک چشم پزشک مراجعه کرده و درمان مناسب را برای خود تجویز کنید.

برای جلوگیری از بیماری های چشمی در ارتفاع و هنگام کوهنوردی، می‌توانید روی رعایت برخی موارد زیر تمرکز کنید:

استفاده از عینک محافظ و کلاهی مناسب برای محافظت از چشمانتان از باد و اشعه‌های مضر.

رعایت بهداشت چشم، شامل آب کردن چشم‌ها و استفاده از ژل چشمی در صورت نیاز.

جلوگیری از خشکی چشم، با نوشیدن آب کافی و استفاده از ژل‌های چشمی مرطوب کننده.

جلوگیری از افزایش فشار داخلی چشم با استفاده از داروهای مربوطه، در صورت نیاز.

جلوگیری از التهاب صورتی با رعایت بهداشت شخصی، مثلاً شستشوی دوره‌ای دست‌ها، استفاده از حوله و دستمال شخصی و عدم استفاده از اشتراکی مثل دستمال و ظروف نوشیدنی.

برای بیماری‌های چشمی بیشتری که نیاز به درمان دارند، بهتر است قبل از صعود به ارتفاع با پزشک چشم پزشک مشورت کنید.

به علاوه، بهتر است هرگز تلاش نکنید که در صورت بروز علائم بیماری های چشمی، به مصرف داروهای خودسرانه پرداخته و بهترین راهکار را با پزشک خود مشورت کنید. می دانید بلندترین کوه ایران کجاست؟ پس همین الان در کوه بیست بلاگ بخوانید.

بیماری ادم ریه

ادم ریوی (HAPE)، یک نوع ادم ریه غیرقلبی است که در ارتفاعات بالا رخ می‌دهد. این بیماری معمولاً بر روی افرادی اتفاق می‌افتد که بدون سازگاری صحیح به ارتفاعاتی بالاتر از ۲۵۰۰ متر از سطح دریا صعود می‌کنند. در ارتفاعات بالا، هوا نسبت به سطح دریا خنثی تر است، بنابراین فشار جوی کمتر است و در نتیجه کمترین مقدار اکسیژن در هوا وجود دارد.

علائم ادم ریه کوهستانی شامل سرفه خشک، تنگی نفس، خلط خونریزی، درد سینه و ضربان قلب سریع می‌شوند. در صورتی که این علائم نادرست شناسایی شوند و درمان مناسبی اعمال نشود، می‌تواند به وخامت بیشتری ادامه یابد و در برخی موارد منجر به مرگ شود.

در ارتفاعات بالاتر از ۴۰۰۰ متر، سطح اکسیژن در هوا به یک سوم سطح دریا کاهش می‌یابد و این موضوع می‌تواند برای افراد با مشکلات تنفسی و قلبی خطرناک باشد. بنابراین، پیشنهاد می‌شود که در صعود به ارتفاعات بالا، به تدریج سازگاری صورت گیرد و از مصرف آب کافی، استراحت منظم و کنترل فشار خون به‌خصوص برای افرادی که قبلاً مشکلی در این زمینه داشته‌اند، برای جلوگیری از بروز بیماری ادم ریه کوهستانی پیروی شود. پیج اینستاگرام فروشگاه کوه بیست را همین حالا دنبال کنید!

چرا می‌توانید در هر زمینه‌ای به کوه بیست اعتماد کنید؟

کوه بیست یک فروشگاه بزرگ و مجهز کوهنوردی و سنگنوردی می‌باشد که با ارائه بهترین و باکیفیت‌ترین اقلام مرتبط با این ورزش‌ها توانسته جای خوبی در این بازار کسب کند. جدا از فروشگاه کوه بیست مجله سایت کوه بیست هم حرفا‌های خاص خود را برای ارائه دارد. تیمی متخصص از زبده‌ترین مربی‌های کوهنوردی در ایران پشت سایت کوه بیست نشته‌اند و از همین رو بهترین مقالات و آموزش‌های این ورزش را می‌توانید از سایت کوه بیست بیابید.

سوالات متداول

آیا کوهنوردی موجب بیماری می‌شود؟

بله علارغم تمامی فواید کوهنوردی با توجه به قرارگیری در ارتفاع و شرایط نامتعادل جوی بیماری‌های زیادی در کمین هر کوهنورد قرار دارد که از این رو توصیه می‌شود حتما به نکات پزشکی کوهستان دقت شود.

معمول‌ترین بیماری‌های ارتفاع کدام هستند؟

بیماری‌هایی نظیر آدم ریوی، آدم مغزی و انواع بیماری‌های پوستی جزو پرتکرارترین بیماری‌های ارتفاع هنگام کوهنوردی می‌باشند.