کوه های خراسان

کوه های خراسان کجاست؟

کوه های خاوری ایران

كوه های خاوری (شرقی) ایران، رشته كوه های ناپیوسته ای هستند كه از شمال خراسان آغاز می شوند و رو به جنوب تا استان سیستان و بلوچستان یا كوه های مكران ادامه می یابند. كوه تفتان با ارتفاع 3941 متر بلندترین كوه این رشته محسوب می شود و كوه های بزمان (3503 متر)، باقران (2595 متر)، آهنگران (2831 متر)، چهل تن (3013 متر)، بینالود (3211 متر) و هزار مسجد (3040 متر) از دیگر كوه های مهم آن به شمار می روند.

علاوه بر رشته كوه های چهارگانه بالا، كوه های دیگری به طور پراكنده در گوشه و كنار كشور وجود دارد كه عمده ترین آنها رشته كوه های نسبتاً مرتفعی هستند كه دشت كویر را از كویر لوت جدا می کنند. كوه نای بند با ارتفاع 3009 متر بلندترین قله این گروه به حساب می آید.

حدفاصل میان رشته كوه های شمالی یا البرز و رشته مركزی و كوه های خاوری را بیابان های پهناوری به نام دشت كویر و كویر لوت فراگرفته و بیابان های دیگری چون چون هامون جزموریان و كویر ابركوه و غیره در حدفاصل میان رشته های دیگر جای گرفته اند. علاوه بر دشت ها و بیابان های مزبور، جلگه های دیگری مانند دشت ساحلی استان بوشهر، دشت خوزستان، دشت ساحلی دریای خزر و دشت مغان نیز وجود دارند كه شباهتی با دشت ها و نمكزارهای درونبومی ایران ندارند و از آبرفت رودخانه های متعددی كه در آن نواحی جریان دارند به وجود آمده اند.

کوه های خراسان یا بخش خاوری ایران

اما آنچه در بخش کوه های خراسان تاکنون بیان شده غالبا به صورت پراکنده در اطراف و اکناف استان های خراسان شمالی و خراسان رضوی قراردارند و هر یک ویژگی های خاص خود را دارا می باشند. از جمله مهم ترین قلل می توان به بینالود، شیرباد، زرگران، ملکوه، چهل تن، سالوک، آلاداغ و هزار مسجد اشاره کرد.

ارتفاعات خراسان رضوی

ارتفاعات استان خراسان رضوی را می‌توان به ارتفاعات شمالی و جنوبی تفكيک كرد. ارتفاعات شمالی عموماً شرقی- غربی هستند در حالی كه ارتفاعات جنوبی امتداد شمالی- جنوبی دارند. كوه‌های استان دنباله ارتفاعات البرز به سمت مشرق است كه به صورت قوس‌های موازی از شاه‌كوه آغاز شده و در جهت شمال غربی به سوی جنوب شرقی تا ارتفاعات هندوكش در افغانستان امتداد می‌يابد.

در بخش شمالی خراسان رضوی قسمت قابل توجهی از دو رشته کوه کپه داغ- هزار مسجد، آلاداغ- بینالود قرار گرفته است. رشته کوه‌های هزار مسجد با حدود 3040 متر ارتفاع از شمال غربی به جنوب شرقی امتداد یافته است و ارتفاع آن در اطراف سرخس کاهش می‌یابد. این کوه‌ها در یک حوضه رسوبی با گسل‌های عمیق شکل گرفته‌اند.

ارتفاعات خراسان شمالی

کوه های خراسان شمالی از نظر زمین شناسی حاصل آخرین حرکات کوهزایی دوران سوم و از کوه های جوان می باشند . این کوهها به دو بخش عمده : 1- رشته کوه کپه داغ 2- رشته کوه آلاداغ تقسیم می شوند .

رشته کوه کپه داغ : این رشته کوه در شمال استان خراسان شمالی واقع شده و بوسیله گسل عشق آباد ( گسل کپه داغ ) از دشت های پست ترکمنستان و بوسیله رودخانه اترک و دشتهای مانه و سملقان ، بجنورد ، شیروان و فاروج از رشته کوه جنوبی آلاداغ جدا می شود .
این ارتفاعات شباهت زیادی از نظر ساختار زمین شناسی با زاگرس دارند و وجود گسل های متعدد ساختار رسوبی ، نامتقارن بودن چینها ، فقدان فعالیت های آتشفشانی و وجود سنگهای دارای درز و شکاف آن شرایط مساعدی برای ذخایر آب زیرزمینی و منابع نفت و گاز ایجاد می نماید .
رشته کوه آلاداغ : این ارتفاعات توسط دشتهای مانه و سملقان ، بجنورد ، شیروان ، فاروج ، از رشته کوه کپه داغ جدا شده است . آلاداغ در غربی ترین منطقه در حوالی جاجرم بوسیله یکسری کوههای کم ارتفاع به رشته کوهستانی شاه کوه البرز می پیوندد . جبهه شمالی آلاداغ با یکسری پرتگاههای گسلی به رود اترک و جبهه جنوبی آن از طریق گسلهایی با دشت جاجرم ارتباط پیدا کرده است .

مرتفع ترین نقطه آن قله شاه جهان در رشته کوه های آلاداغ 3051 متر و پست ترین نقطه آن در روستای تازه یاب در قسمت خروجی رودخانه اترک با ارتفاع 400 متر از سطح دریا قرار دارد.

ارتفاعات خراسان جنوبی

کوه های خراسان جنوبی ازشمال تا جنوب و در جهت شمال غرب – جنوب شرق در سطح نسبتاَ وسیع تا مرز افغانستان و شمال دشت سیستان گسترده شده و می توان آن را به سه بخش شمالی ، مرکزی و جنوبی تقسیم کرد :

کوه های شمالی : در این بخش کوه های قاین و سرایان و فردوس قرار دارد . مهم ترین قله های آن شامل کوه های آهنگران ، شاسکوه ، کوه کمر سرخ و کوه سیاه است . مرتفع ترین قله ی این بخش کوه سیاه در غرب خضری و شمال سرایان قرار گرفته است .

کوه های مرکزی : مهم ترین ارتفاعات این بخش کوه های باقران ، مومن آباد و کوه شاه ناصر است که به صورت دورشته کوه موازی از شمال غرب به جنوب شرق امتداد یافته . بلند ترین قله به نام بند دژ در کوه های مومن آباد دیده می شود .

کوه های جنوبی : این کوه ها که در ارتفاعات شهرهای سربیشه و نهبندان قرار دارند عبارتند از : کوه های باران ،استندوکوه سرخ . بلندترین قله ی این ارتفاعات کوه شاه با ۲۶۳۳ متر ارتفاع در جنوب دشت مختاران قرار دارد.

بلندترین قله خراسان جنوبی در نزدیکی شهر دیهوک با نام نایبند قرار دارد.

ارتفاعات تفتان (مکران)

رشته کوه تفتان به طول ۱۲ کیلومتر ، با مساحت کل ۱۸۰۰کیلومتر مربع و دارای قله های متعدد میباشد. سه دهانه اتشفشانی نیمه فعال که از دهانه های آن بخار؛ گازهای گوگردی دائماً در حال تصاعد می باشد چشم انداز خیره کننده ای را بوجود آورده است.
این کوه در منطقهٔ جنوب شرقی ایران، در استان سیستان و بلوچستان قرار گرفته‌است و نزدیکترین شهر به تفتان خاش است.
قله تفتان محوطه ای با دو دهانه آتشفشانی و چهار قله به نام های زیر است.
۱- چهل تن(زیارت) قله شمالی (مرتفع ترین قله)
۲- مادر کوه قله جنوبی(آتشفشانی)
۳- قله شمال شرقی، صبح کوه نام دارد
۴- غرب قله مادر کوه، نر کوه نامیده می شود.
دو دیواره به نام های گراش خان و شصت خدا در این منطقه وجود دارد، که سنگنوردان این منطقه از برای تمرینات خود از آنها استفاده می کنند که گراش خان در جاده زاهدان به خاش است و شصت خدا در جمچین قرار دارد.
در اطرف کوه تفتان دره های متعددی است که آبهای قسمت شمال و شرق آن به صورت رودخانه لادیز و گزد به رود میرجاوه که امتداد رود تلخ آب است می ریزد و آبهای دره های جنوبی تفتان از دره خاش می گذرد. در ارتفاعات کوه تفتان سه دریاچه وجود دارد که به دریا سر معروف می باشد. دو دریاچه در قسمت شمال و عمق آنها کم و آب آنها شیرین است و دیگری نسبتاٌ بزرگ که دارای آب شور دائمی است.

دریاچه سردریا، کوهپایه قله تفتان:
ارتفاعات استان به دوران سوم و چهارم زمین شناسی و سنگ های آن اغلب آهکی، گچی و گوگردی است. بخش رسوبی پایه آتشفشان شامل فلیش، آلوئولین و نومولیت و بخش آذرین از سنگهای اولتر بازیک است. پوسته اقیانوس هند با شیب بسیار تندی در زیر منطقه جنوبی استان سیستان و بلوچستان به داخل زمین می رود که یکی از علتهای به وجود آمدن گل فشان و چشمه های آب معدنی در شرق قله و آب گرم فراوان منطقه می باشد.
گوگردی بودن منطقه از پیدایش شرایط زیستی گیاهی و جانوری ممانعت بوجود آورده است. این اثر مورد احترام اهالی منطقه بوده وکوهنوردان زیادی را همه ساله به سوی خود جلب مینماید.
ماده خروجی از قله در صورتی که با آب مخلوط شود تولید اسید سولفوریک می کند که ماده بسیار خطرناکی است که به تیز آب سلطانی هم معروف است.
درختان بنه، بادام کوهی، ارژن، درمنه، سیاه چوب، گز و پوشش گیاهی آن آویشن، پونه، ریواس، کاسنی، پیاز کوهی در منطقه یافت می گردد.