مشاهده بزرگ
کوه های البرز شرقی
البرز شرقی ناحیه بسیار بزرگ و وسیعی را پوشش داده است. شهرهای شاهرود، سمنان، دامغان و گرمسار در این منطقه قرار دارند و کوه های این منطقه تا شمال ادامه دارند و به نزدیکی شهر علی آباد کتول منتهی می گردند. کوهستان البرز شرقی به دو قسمت تقسیم می شود، قسمتی که بلندترین قله استان سمنان، قله شاهوار در آن قرار دارد، در شمال شهر شاهرود است و به ترتیب معروفیت قله شاه کوه، قلل چالویی، کهکشان و یزدگی درآن قرار دارند. قسمت دوم البرز شرقی که غرب منطقه قراردارد، قلل نیزوا، نرو، قدمگاه، سائو و لعای جای دارند. حدفاصل این دو قسمت در البرز شرقی یک رشته کوه کم ارتفاع در دامغان است به نام برن مو است.
مسیر دسترسی به بلند ترین قله البرز شرقی
دسترسی به بلندترین قله منطقه البرز شرقی که در مرز شهرستان شاهرود و گلستان قرار دارد. قله شاهوار در شمال شهرستان شاهرود و شمال روستای نُکارمَن و شرق روستای تاش و در جنوب روستای سیاه مرزکوه جای گرفته‌است. شکل قله به صورت مخروط بزرگ خوابیده و صاف نمایان‌گر می‌باشد و فقط از طریق خط الرأس شمال شرقی به سایر ارتفاعات البرز شرقی می‌پیوندد.
رودخانه های مهم البرز شرقی
رودخانه‌های البرز شرقی مانند سایر رودخانه‌های البرز به دو دسته تقسیم می‌شوند: رودخانه‌هایی که از دامنه‌های شمالی سرازیر می‌شوند و به دریای خزر می‌ریزند و رودخانه‌هایی که از دامنه‌های جنوبی به حاشیه کویر مرکزی وارد می‌شوند.
از رودخانه‌های مهم این منطقه که به دریای خزر می‌ریزند می‌توان حبله رود، تجن، تالار، نکا و گرگان را نام برد. رودخانه‌های خلیج، رودبار، ابرسج، تاش، شش آسیاب، چشمه علی، دامغان رود، سمنان، جوین، آبین، چهارطاق، لزور، شورآب و حبله رود از رودخانه‌های مهمی‌هستند که به کویر مرکزی می‌ریزند.
آب و هوا در البرز شرقی
آب و هوا در این منطقه متغیر است. ناحیه شمالی این منطقه از آب و هوای مرطوب خزری برخوردار است. ناحیه مرکزی آب و هوای کوهستانی دارد که به طرف جنوب معتدل می‌شود. در ناحیه جنوبی آب و هوای خشک بیابانی به دلیل مجاورت با کویر حاکم است. میانگین دما در نواحی غربی این منطقه بین پنج تا ۱۰ درجه، نواحی مرکزی و شرقی بین ۱۰ تا ۲۰ است. میزان بارندگی سالیانه در نواحی غربی ۵۰۰ تا ۱۲۰۰ میلی متر و در نواحی شرقی ۲۰۰ تا ۵۰۰ میلی متر اندازه‌گیری شده است.
طول البرز شرقی
پهنای البرز شرقی از شرق به غرب به تدریج کاهش می‌یابد، به طوری که عرض رشته البرز از حدود ۱۵۰ کیلومتر در امتداد نصف النهار گرمسار در فاصله بین دامغان و گرگان به حدود ۶۰ کیلومتر و در شرق شاهکوه به کمتر از ۳۰ کیلومتر کاهش می‌یابد.
البرز شرقی برعکس واحد البرز مرکزی از چندین رشته کوه به هم فشرده ساخته شده است. به علاوه، نظم البرز مرکزی در آن دیده نمی‌شود. در حد فاصل بین تاقدیس‌ها، دره‌های طولی امتداد یافته اند و عملکرد گسل‌های طولی بزرگ اختلاف ارتفاع را افزایش داده اند. از این رو دره‌های عمیق ساختمانی و دیواره‌های عظیم کوهستانی بین آن‌ها چشم انداز غالب این ناحیه محسوب می‌شوند
دیواره های البرز شرقی
در فاصله بین سمنان در جنوب و بهشهر در شمال به‌ترتیب از شمال به جنوب، رشته‌های جهان مورا، هزار جریب و سفیدکوه از مهم‌ترین دیواره‌های این ناحیه هستند. رشته جهان مورا به موازات خط ساحلی خلیج گرگان امتداد یافته و پوشیده از جنگل انبوه است. بخش پیش کوهی آن از مولاس‌های۱ نئوژن۲ ساخته شده که اشکال تپه ماهوری با مناظر جنگلی زیبا را به وجود آورده است. هزارجریب اندکی از رشته جهان مورا مرتفع‌تر است و برخی قلل آن از ۲۵۰۰ متر تجاوز می‌کند. رود نکا رشته هزارجریب را از جهان مورا جدا کرده است. هزارجریب شکل فلات دارد و چمن زارهای آن از مراکز ییلاقی ناحیه محسوب می‌شوند. رشته سفیدکوه در جنوب هزارجریب کشیده شده است که تا شاهکوه امتداد دارد. بین دامغان و شاهرود، یک رشته از سفیدکوه جدا می‌شود و سپس به طرف چاله کویری دامغان فرود می‌آید.
پوشش گیاهی و تنوع جانوری البرز شرقی
پوشش گیاهی در نواحی مختلف البرز شرقی تفاوت‌های چشمگیری دارد. در نواحی شمالی به علت رطوبت و بارندگی زیاد به پوشش جنگلی برمی‌خوریم. در دامنه‌های جنوبی به علت مجاورت با کویر، پوشش گیاهی اندک از انواع گیاهان خشکی پسند دیده می‌شوند. همچنین پوشش گیاهی در ارتفاعات این ناحیه متفاوت است و بوته‌ها یا درختچه‌ها این ناحیه را در بر می‌گیرند.
گیاهان دامنه جنوبی این ناحیه شامل بوته‌های گون و درختچه‌های گز و تاغ است. این منطقه در آخر زمستان و در فصل بهار پوشیده از گیاهان علفی و گل دار می‌شود. در ارتفاعات بیش از ۲۰۰۰ متر درختان سیب وحشی، زرشک و نارون می‌رویند. در ارتفاعات کمتر از ۲۰۰۰ متر می‌توان بنه، بادام کوهی و سماق را مشاهده کرد. در ارتفاعات بیش از ۳۰۰۰ متر نیز اُرس می‌روید. دیگر گیاهان غالب البرز شرقی شامل شیرخشت، راناس، نسترن، مازو، ممرز، آزاد، انجیری، توسکا، زبان گنجشک، شاه بلوط، شمشاد، افرا، نمدار و راش هستند.
تنوع جانوری با توجه به پوشش گیاهی متنوع، تنوع جانوری نیز افزایش می‌یابد. در این ناحیه به انواع گونه‌های جانوری برخورد می‌کنیم. پستانداران این منطقه شامل کل و قوچ، خرس، گرگ، پلنگ، انواع خفاش، جوندگان، خرگوش وحشی، گراز و غیره است. پرندگان نیز در این ناحیه از تنوع چشمگیری برخوردار هستند. از دامنه‌های جنوبی تا کوهپایه‌های خزری گونه‌های متفاوتی از پرندگان دیده می‌شوند.
خزندگان البرز شرقی ویژگی‌های بارز خود را دارند. آگامای قفقازی از سوسمارهای فراوان این ناحیه است که روی دیواره‌های صخره ای و در ارتفاعات زندگی می‌کند. انواع اسکینک‌ها، گکوها و لاسرتاها از دیگر سوسمارهای البرز شرقی محسوب می‌شوند. بزمجه خزری نیز در دامنه‌های جنوبی البرز و سوسمارهای بی دست و پا در دامنه‌های شمالی دیده می‌شوند. از مارها نیز می‌توان گرزه مار، مار جعفری (در دامنه‌ها وکوهپایه‌های جنوبی) و کفچه مار در گروه مارهای سمی‌و مار چلیپر، گرگ مار، کورمار، مار دستی و غیره را نام برد که در گروه مارهای غیر سمی‌هستند. تیرمار که گونه ای نیمه سمی‌است در دامنه‌های جنوبی دیده می‌شود. افعی قفقازی که یکی از مارهای سمی‌خطرناک به شمار می‌رود در بیشتر نواحی البرز شرقی به ویژه در ارتفاعات نسبتاً بالا و دامنه‌های پوشیده از بوته زارهای پراکنده تا انبوه و نیز ارتفاعات نیمه جنگلی یافت می‌شود.
