آشنایی کامل با کوه سهند برای کوهنوردی بدون خطر

امروز در خصوص کوه سهند مقاله‌ای از سایت کوه بیست منتشر شد که راهنمای کاملی برای تمامی علاقه‌مندان کوهنوردی و طبیعت‌گردی خواهد بود.

فراوانی جاذبه‌های دیدنی و گردشگری ایران به‌ قدری است که فقط برای تهیه لیستی از نام آن‌ها ساعت‌ها زمان لازم است. اکثر افراد در مورد کوه‌های معروف ایران اطلاعات خاصی ندارند، کسی نمی‌داند بام ایران لقب کدام قله معروف ایران است، یا عروس كوه ایران چه نام دارد!. آیا می‌دانستید که در ایران کوهی تاریخی به نام کوه مریخی وجود دارد؟

حتما همیشه شما هم نام کوه سهند را به صورت کوه سهند و سبلان شنیده‌اید و تصور کرده‌اید که یک رشته کوه است، پس با این مقاله حتما جواب این سوال را هم می‌گیرید.

تاریخچه کوه سهند

در علم زمین شناسی  رشته کوه‌ها بر اثر تغییرات زمین ساختی یا به عبارت دیگر تغییر شکل پوسته زمین به وجود می‌آید. کوه سهند تبریز نیز از برخورد دو رشته کوه البرز و زاگرس در حوالی جلگه تبریز ایجاد شده است؛ یعنی شهر تبریز محل برخورد این دو رشته کوه است و بلندترین قسمت این رشته کوه  یعنی قله آن در استان آذربایجان شرقی(تبریز)، و با نام سهند واقع شده است.

آتشفشان سهند

بررسی‌های انجام شده روی قسمت‌های سنگی این رشته کوه، فعالیت‌های آتشفشانی قله سهند را مربوط به ۱۴-۱۲ میلیون سال پیش می‌دانند. از شگفت‌انگیز ترین ویژگی‌های آتشفشان‌های چینه‌ای مثل کوه سهند، فوران‌های انفجاری مثل ترکیدن بمب است که مدت کمی بعد از جاری شدن گدازه‌های داغ به دلیل چسبندگی آن‌ها، سرد و سفت می‌شود. البته کوه سهند کوه آتشفشانی است که به‌ندرت همیشه فعال شده است.

 طی بررسی‌ بیشتر لایه‌های سنگی سهند به بقایای آبزیانی رسیده‌اند که نشان دهنده یک نکته خاص و شگفت انگیز بود. در زمان‌های بسیار قدیم، حوالی سهند، دریایی کم عمق وجود داشته است. همچنین توده‌های آتشفشانی سهند نشان‌می‌دهند که این توده در یک قسمت رسوبی دریاچه‌ای ساخته شده است، به همین سبب این فرضیه که سهند توسط جزیره یا شبه جزیره‌ای گرفتار شده باشد، پررنگ تر می‌شود. 

کوه سهند در کجا قرار دارد

رشته کوه سهند که به عروس کوه‌های ایران مشهور است، از معروف‌ ترین کوه‌های آتشفشانی ترکیبی خاموش ایران محسوب می‌شود  که در ۵۰ کیلومتری تبریز قرار دارد، از 17 قله این رشته کوه، 8 قله کوه سهند به طور واضح از شهر تبریز دیده می‌شوند.

به سبب وسعت زیاد، مسیر دسترسی به کوه سهند بسیار آسان است. بنابراین اگر سوال کردید که کوه سهند در کجا قرار دارد و 2 تا 3 مسیر به شما پیشنهاد دادند، تعجب نکنید، از هر مسیری که بروید، به رشته کوه و قله سهند می‌رسید. چند راه برای رسیدن به رشته کوه سهند در اینجا پیشنهاد شده است.

1.از راه روستای بستان آباد که در ۵۴ کیلومتری غرب روستای بستان آباد باید پیش بروید

2.از مسیر شهر تبریز به سمت ۵۰ کیلومتری جنوب تبریز

3.از مسیر مراغه

بهترین مسیر صعود کوه سهند

مسیر دسترسی به این کوهستان از طریق شهر مراغه هم می‌باشد. سپس از اینجا باید به سمت روستاهای قراتلو (قره آتلو) و کرده ده حرکت کرد. بعد از این محل هم یک جاده خاکی به طول تقریبی هفت کیلومتر وجود دارد که به محلی به نام گوران بولاغی به ارتفاع ۲۵۹۰ متر از سهند می‌رسد. این مکان دارای چشمه آب و جان پناه  هست.

در مسیر صعود یک یال قرار دارد که با شیب بسیار تندی به خط الراس می رسد. لازم به یاداوری است که در خط الراس میان سهند وکوه جام آرامگاه فردی به نام حاج حسین سروری میاندوآب قرار دارد که سالهای بسیار زیادی به سهند می آمده و در اینجا فوت کرده و در خاک آرام گرفته است.

 شرایط آب و هوایی رشته کوه سهند

ارتفاع کوه سهند بین ۲۲۰۰-۱۴۰۰ متر است. این ارتفاع نشان دهنده  شرایط آب و هوایی سرد این منطقه است. زمستان‌های سرد و طاقت فرسا، وضعیت آب و هوایی غالب این منطقه است و برف در بیشتر ماه‌های سال در کوه سهند و قله‌های این رشته کوه دیده می‌شود. مسئله شگفت انگیزی که توجه  بسیاری از اقلیم شناسان را در خصوص کوه سهند تبریز به خود جلب کرده است، به وجود آمدن آب و هوای خاصی در آن منطقه است. هواشناسان این منطقه را این گونه شرح داده‌اند:

«زمستانی طولانی، خیلی سرد و خشک که باعث جلوگیری از ایجاد جنگل می‌شود؛ اما بارندگی و در نتیجه مرطوب شدن هوا باعث ایجاد دره‌های آبرفتی بسیار سرسبزی می‌شود».

اما در دامنه‌های قله سهند به علت تغییر کم آب و هوا، روستاها و باغ‌های بزرگی شکل گرفته‌اند یا بسیاری از عشایرنشینان، در فصل گرم به این منطقه کوچ می‌کنند.

 اسامی قله‌ های رشته کوه سهند

رشته کوه سهند برعکس دیگر رشته کوه‌های اسران به جای داشتن یک قله در بالاترین نقطه رشته کوه، چند تا قله دارد.

قله كمال ، بلندترین کوه در کل ایران نیست ولی بلندترین قله در رشته کوه سهند است. علاوه بر این قله، در کل ۱۶ قله دیگر در مجموعه سهند وجود دارند که همگی بلند تر از 3000 متر هستند. قله‌های شمالی، همگی روبرو به جلگه تبریز و روستای بستان آباد و قله‌های جنوبی همگی به جلگه مراغه دید دارند. دیگر قله‌های مهم و بلند کوه سهند در لیست زیرآمده است:

1. همان طور که در بالا  گفتیم، بلندترین قله رشته کوه سهند، قله کمال یا  معروف به قوچ گلی داغی که  ۳۷۰۷ متر ارتفاع دارد. لقب عروس قله‌ های ایران  در بین کوهنوردان به کمال نسبت داده شده است.
2. دومین قله بلند از سهند، قله جام داغی است البته این قله به اشتباه در بین اهالی سهند به عنوان بلندترین قله شناخته می‌شود.
3. سومین قله از نظر بلندی ارتفاع هرم داغ نام دارد که ارتفاع آن ۳۵۶۲ متر از سطح دریا است. هرم داغ در فاصله ۵ کیلومتری از قله جام داغی واقع شده است.
4. آق داغ نیز نام دیگر قلل سهنداست که  با ۲۹۶۱ متر ارتفاع شناخته شده است.

از بین ۱۷ قله  کوه سهند ۸ قله آن ازشهر تبریز به طور واضح دیده می‌شود.

چرا به  سهند لقب عروس کوه های ایران داده شده است؟

رشته کوه سهند با وجود ارتفاع زیادش، همیشه پوشیده از چمن‌زارهای زیادی است و این را در ذهن روشن می‌کند که گویی کوه، لباسی سبزرنگ با گل‌های رنگ و وارنگ به تن کرده است. به خصوص در فصل تابستان  در این رشته کوه، شاهد رشد بسیار زیادی از گیاهان و گل‌ها هستیم به همین سبب کوه سهند عروس کوه های ایران می‌دانند. همچنین این رشته کوه به خاطر پوشش گیاهی و گونه های جانوری بسیار زیادی، یکی ازاساسی‌ترین و مهم‌ترین مناطق حفاظت شده ایران به شمار می‌رود.

مناظرزیبای کوه سهند

در ادامه مقاله آشنایی با کوه سهند معروف به عروس کوه های ایران با جاذبه‌های گردشگری این رشته کوه آشنا می‌شوید.

رودهای سهند

رودهای پرآبی در بین قسمت‌های باریک و شکاف‌های سخت و مرتفع دامنه رشته کوه سهند جاری است. ارتفاعات برف‌ خیز قلل رشته کوه سهند، تامین کننده آب این رودها هستند. در مجموع میزان بارش باران در سهند به طور تقریبی 600-300 میلی‌متر در سال است. آب این رودها یا به سوی دریاچه نمک واقع در ارومیه حرکت می‌کند یا توسط دره قزل اوزن و دره قرانقو به سمت دریای خزر هدایت می‌شوند. از مجموع ۹۶ رودی که در سهند جاری است، ۹۱ رود به صورت همیشگی هستند و همواره در حال حرکت هستند و تنها ۴ رودخانه فصلی یا موقت در این رشته کوه قرار گرفته است.

یکی از با اهمیت‌ترین رودهای سهند، رودخانه صوفی چای است که در شهر مراغه واقع شده است که جزء رودهای همیشه پرآب سهند به‌شمار می‌رود. این رود تامین کننده آب شهری مراغه وشهر بناب و روستاهای آنها است. هر ساله به طور میانگین ۱۱۶ میلیون متر مکعب، آب شهری  توسط این رودخانه تامین می‌شود. میزان اهمیت این رود برای روستاییان حومه تنها به تامین آب ختم نمی‌شود،  ماهی قزل‌آلا فراوان در این رود، لطف دیگری است که نصیب مردم شده است.

قله سهند تامین کننده قسمت زیادی از آب شهری تبریز است. به عبارت دیگر آب رودهای لیقوان چای، سعیدآباد و قزلجه میدان که از قسمت‌های شمالی کوه سهند سرچشمه می‌گیرند، وظیفه تامین آب شهر تبریز را به عهده دارند.

پیست اسکی واقع در سهند

پیست اسکی سهند افزون بر این که به عنوان بزرگ‌ترین پیست اسکی شمال غربی ایران شناخته می‌شود، یک پیست اسکی بین المللی هم محسوب می‌شود و بسیاری از مسابقات داخل کشور و بین المللی در این پیست انجام می‌شود.  این پیست دارای 12 آسانسور، هتل، تله اسکی و مدرسه اسکی است.

پیست اسکی سهند در ۳۰ کیلومتری جنوب شهر تبریز قرار دارد و بعد ازرد کردن روستای ایرانق وارد این پیست می‌شوید. از تبریز تا پیست سهند به صورت تقریبی، 20 دقیقه فاصله است.

پوشش گیاهی رشته کوه سهند

در دامنه‌های رشته کوه سهند، سرما در تمامی فصول سال وجود دارد، اما با این حال سرمایش شدت زیادی ندارد که این موضوع باعث ایجاد نوعی خاص از پوشش گیاهی شده است. به عبارت دیگر اگرچه در دامنه‌های کوه سهند هیچ درختچه یا درختی نمی‌روید، ولی گیاهان علفی یک ساله زیادی در دامنه‌های مرتعی سهند به وجو آمده است.

در مجموع تقریبا ۱۵۶ گونه گیاهی در رشته کوه سهند یافت شده است که شامل انواع مختلفی از گون، سیاه‌گون، فرفیون، قانقال، کلاه میرحسن و… می‌باشد. درقسمت دامنه‌های شمال شرقی قله سهند، بیشتر گیاهان خوراک قوچ و میش‌هایی می‌شود که در محل زندگی خود درقسمت زمستانی هستند، در این قسمت از کوه سهند گون، فرفیون و قلقال نسبت به بقیه گیاهان بیشتر و بهتر رشد می‌کند.

گونه‌های جانوری موجود در رشته کوه سهند

تقریبا ۱۸۵ گونه حیوانات اعم از پستاندار و پرنده در سهند یافت می‌شود که بیشترین گونه‌های جانوری که در منطقه حفاظت شده سهند و جلگه‌های اطراف دیده می‌شود، عبارتند از:

پستانداران

قوچ و میش ارمنی بیشترین تعداد گونه‌های پستاندار قله سهند را به خود اختصاص داده‌ اند. به طوری که  درآخرین سرشماری که در سال ۱۳۹۴ انجام شد، تقریبا حدود ۵۰۰ راس از هر دو گونه قوچ و میش پستاندار شمارش شده است.

گربه وحشی، گرگ، روباه، راسو، خفاش و انواع گوناگونی از جوندگان از دیگر پستانداران موجود در سهند هستند.

پلنگ

میزان دیده شدن این حیوان را به صورت زیر تعریف می‌کنند

دیدن پلنگ در سهند حتمی است!

سیاه گوش و خرس قهو‌ه‌ای

 این گونه جانوری جمعیت متوسطی دارند و دیدنشان حتمی نیست، ولی اگر برای فواید کوهنوردی به سهند می‌روید، باید آگاه باشید که درهنگام مواجهه با این خرس‌ها چه عکس العملی از خود نشان دهید تا کمترین خطری شما را تهدید کند.

پرندگان

عقاب طلایی، کرکس، کورکور، سارگپه و سنقرگندم‌زار، دلیچه، لیل، بالابان از انواع پرندگان معروف در کوه سهند هستند.

ماکیان

بلدرچین، کبک معمولی، تیهو، چیل جز ماکیانی هستند که در سهند زندگی می‌کنند.

چشمه ها کوه سهند

چشمه های بسیاری در قله و دامنه های رشته کوه سهند واقع شده که از مهمترین آنها می توان به «گوران بلاغی»، «پری»، «فرخ بلاغ»، «گوموش بلاغی» اشاره کرد. این چشمه ها باعث نرم شدن هوای اطراف کوه و همچنین شهرستان مراغه و شهر تبریز شده است و در نهایت باعث آبیاری و سیراب شدن چراگاه و باغ های موجود شده است.

 تاریخچه آبشارهای کوه سهند

آبشار اسکندر در قسمت شمالی این رشته کوه و در حوالی روستای طویقون واقع شده است. آبشار اسکندر یکی از جاذبه‌های طبیعی زیبای استان آذربایجان شرقی در شهر تبریز به شمار می‌رود.

این آبشار زیبا در هر فصلی زیبایی‌های خاص خود را دارد. در فصل بهار و تابستان با روییدن گیاهان و گل‌های وحشی لوکیشنی بسیار عالی برای یک تعطیلات خانوادگی است.

آبشار اسکندر ۳۰ متر ارتفاع دارد و مسیر مناسبی در قسمت بالای آبشار جهت صعود  بهتر کوهنوردان تهیه شده است. خوب  است بدانید این آبشار در فصل  زمستان به طور کامل یخ می‌زند.

به همین سبب یخ‌نوردان و کوهنوردان بسیار زیادی درفصل زمستان برای تمرین به این آبشار زیبا سفر می‌کنند. این آبشار در زمستان فضای مناسبی برای تمرین یخ‌نوردی است.

زیبایی قندیل‌های یخی و آبشار یخ زده که مثل ستونی کوه را به زمین متصل کرده، منظره‌ای بسیار هیجان انگیز و خیره کننده است.

اگر برای صعود با هدف یخ نوردی به این منطقه می‌روید حتما با تیم حرفه‌ای همراه شوید. حتی اگر فردی با تجربه در زمینه یخ نوردی هستید هم هرگز تنهایی به راه نیافتید. یا اگر تنها می‌روید حتما به دوستان یا افراد نزدیک اطلاع بدهید.

تجهیزات لازم برای صعود به کوه سهند را حتما همراه خود داشته باشید. کفش مناسب و لباس گرم را  به هیچ عنوان حتی در فصل گرما فراموش نکنید.

دره های سهند

در قله های رشته کوه سهند مثل شکر داغ، درویشلر داغی، یانخ داغ، چماقلو داغ، قوچ گلی داغ دره های و خوش آب و هوایی به نام‌های «شاه یوردی» و «بایندر» ایجاد شده است که از جاذبه های سهند به شمار می روند. خوب است بدانید که از شهر تبریز ۸ قله با ارتفاع بیشتر از ۳۲۰۰ متر به خوبی قابل رویت می‌باشند.

همچنین در قسمت شمال شرقی این رشته کوه قله‌های بز داغی، متال داغی، قوچ گلی داغی، زری داغی، آت داغی، حرم داغی، جو داغی وجود دارند که رودهای قپان چایی، کلقان چایی، چینی بلاغ چایی، بهادر چایی  از آن‌جا سرچشمه می‌گیرند و تشکیل دهنده ی دره های با صفای سعید آباد چیچکلو و چینی بلاغ هستند.

 بیشتر این رودها بعد از نشات گرفتن از قله ها و دره های ذکر شده در بالا به حوضچه قزل اوزن و سپس به سمت دریای مازندران حرکت می‌کنند. روستاهای چینی بلاغ، ثمر خزان و چیچکلو در اطرف این رودها واقع شده اند.

کدام قله‌های سخند به دره راه دارند

قله های شله سرداغی، گیرو داغی، دمیرلی داغی، پانیخ داغی، شیرشیر داغی بوجود آورنده دره های با نام‌های بار الی دره سی، توله سر دره سی، گین دره سی هستند، رودخانه های توله سر چای، لیقوان چای، بارالی چای از این منطقه نشات گرفته است و بعد از اضافه شدن به آجی چای رود  واقع درشهر تبریز به دریاچه بزرگ نمک ارومیه سرازیر می شوند. روستاهای مجاور و ایجاد شده اطراف کوهستان سهند لیقوان و ثمر خزان هستند.

در قسمت شمال غربی سهند قله‌های نوروز داغی، قشنار داغی، سلطان داغی، ارشد داغی، سنجر داغی، زینجاب داغی سبب شکل گیری دره هایی مثل کندوان دره سی، زینجاب دره سی، کندوان دره سی، آستاری دره سی، ارشد چمنی شده است که ۳ رودخانه اسکو چایی، کندوان چایی، زینجاب رود از این مناطق سرچشمه گرفته است و در انتها به دریاچه ارومیه وصل می گردند. آبادی های کنار و نزدیک آن روستای کندوان است. از معروف ترین رودخانه سهند می توان رودخانه مردق را نام برد.

منطقه شکار ممنوع یا حفاظت شده قله سهند

اگرچه بیشتر محبوبیت سهند به خاطروضعیت آتشفشان‌های خاموش است، اما آب فراوان رودخانه‌های جاری آن باعث بوجود آمدن زیستگاه‌های بسیاری از گونه‌های حیوانی و گیاهی شده است. انسان نیز از محبت طبیعت استفاده کرده است و به تدریج در این منطقه  زندگی را آغازکرد. اما انسان طمع‌کار، این لطف طبیعت را نادیده گرفت و زندگی تعدادی از گونه‌های حیوانات را در خطر نابودی کامل قرار داد‌‌. به همین دلیل از سال ۱۳۷۹ منطقه شکار ممنوع رشته کوه سهند برای حفظ  حیات گونه‌های مهمی از جمله قوچ و میش ارمنی که در بالا در خصوصش توضیح دادیم، با پهنای ۱۳۵ هزار هکتار ایجاد شد.

رودخانه هایی که از سهند نشات می گیرند

ارتفاعات برف گیر سهند در قسمتی از مرکز کوه‌های آذربایجان یکی از بزرگترین منشا سرچشمه رودخانه های سهند است که به زندگی عشایر شادی بخشیده است.

در مجموع از سهند 19 رودخانه دائمی و یا تمام فصل و 4 رودخانه فصلی  یا موقت سرچشمه می گیرند قسمتی از آب این رودخانه ها از طریق دره قرانقو و رود قزل اوزن به دریای خزر می‌ریزد. قسمتی از آب‌های این رودخانه‌ها به سمت دریاچه ارومیه حرکت می‌کند. در قسمت آبگیر دریاچه ارومیه این رودخانه ها از سهند نشات گرفته و جاری هستند.

دامداری و دامپروری در سهند

کوه سهند با 130 هزار هکتار قسمت ییلاقی علاوه بر سرسبزی زیاد دارای گونه های گیاهی خوش عطر مثل شبدر و یونجه بوده است. دامنه های آن مکان بسیار مناسبی برای دام های دامداران ، ایلات و عشایر این منطقه است.

دامداران منطقه و عشایر شهر تبریز و ارومیه هر سال برای ییلاق و افزایش دام به دامنه های کوه سهند کوچ می کنند.

جان پناه های کوه سهند

جان پناه سهند در ارتفاع ۲۵۵۰ متری قله سهند قرار دارد. ظرفیت جان پناه سهند حدود ۱۵ نفر می باشد و دارای چشمه با آب بسیار زلال و فضای حصار مانند بزرگی است.

 یکی دیگر ازجان‌پناه های  سهند، که در گردنه غربی و شمال شرقی كوه سبلان واقع است جان پناه کوه سهند ساوالان است.

خلاصه مقاله آشنایی با کوه سهند سبلان

در این مقاله ما تمامی نکات مهم در خصوص راهنمای صعود به کوه سهند را برایتان اعم از مسیرهای رسیدن به سهند، جاذبه‌های گردشگری و… را ذکر کردیم تا شما در زمان کوهنوردی دچار اشتباه نشوید و با اطلاعات کامل قدم بردارید.

چرا سایت کوه بیست در بین کوهنوردان بسیار معروف است؟

کوه بیست علاوه بر ارائه تجهیزات درجه یک برای کوهنوردی، با داشتن مجله تخصصی برای راحتی شما مقاله‌هایی را تولید کرده است. تا شما هیچ گاه دچار سردگمی نباشید. در همین رابطه می‌توانید ضمن مراجعه به سایت و مجله کوه بیست با دنبال کردن صفحه اینستاگرام کوه بیست هم از در اختیار داشتن به‌روزترین اطلاعات مربوط به کوهنوردی مطمئن شوید.

سوالات متداول

1. لقب کوه سهند چیست؟

کوه سهند به دلیل داشتن گل‌های رنگارنگ و قسمت‌های سرسبز به عروس کوه‌های ایران مشهور است.

2.ارتفاع کوه سهند چند متر است؟

ارتفاع کوه سهند 3707 متر از سطح دریا است.